17.02.2020 / Melih Baş - Çevresel Etki Değerlendirmesi: Çakma Peşrev!
Yağlı güreşlerde güreşçilerin karşılaşma öncesi peşrev sırasında yaptıkları hareketlerin her birinin bir anlamı vardır. Oysa son dönemde projelerde çevresel etki değerlendirme çalışmaları birer çakma peşrev olmuş gözüküyor.
“ÇED” Nedir?
“ÇED Yönetmeliği”ne göre çevresel etki değerlendirmesi (ÇED), gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar olarak tanımlanmıştır. “ÇED Yönetmeliği” 2014’te tümüyle yenilenmiş, sonra da beş kez değişiklik yapılmış. 2008’den bu yana ise 27 kez!
Bu yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişiler “ÇED” başvuru belgelerini, raporunu vd. yetkili kuruluşlara hazırlatarak ilgili makama sunuyorlar. Bu yönetmeliğe tabi projeler hakkında “ÇED Olumlu”, “ÇED Olumsuz”, “ÇED Gereklidir” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararlarını verme yetkisi Bakanlığa aittir. Ancak Bakanlık gerekli gördüğü durumlarda “ÇED Gereklidir” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararının verilmesi konusundaki yetkisini, sınırlarını belirleyerek yetki genişliği esasına göre valiliklere devredebiliyor.
Stratejik ÇED
Atık yönetimi, balıkçılık, enerji, kıyı yönetimi, mekansal planlama, ormancılık, sanayi, su yönetimi, tarım, telekomünikasyon, turizm ve ulaştırma sektörlerine ilişkin hazırlanan ve “Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği”nin Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan projeler için çerçeve oluşturan plan/programlara “Stratejik Çevresel Değerlendirme” yapılması, yaptırılması, izlenmesi ve eğitim verilmesine ilişkin süreçlere ait olarak bir de “Stratejik Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği” (2017’de) yayınlanmıştır.
Bu yönetmelik, “Belirli Plan ve Programların Çevre Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi Hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi” (2001) dikkate alınarak “Avrupa Birliği” mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmış.
Yönetmelikte “Stratejik Çevresel Değerlendirme” (SÇD) “yönetmeliğin kapsamında yer alan sektörler için kamu kurum/kuruluşlarınca hazırlanacak onaya/kabule tabi plan/programların planlama/programlama sürecinin başlangıcından itibaren, çevresel değerlerin plan/programa onayından/kabulünden önce entegre edilmesini sağlamak, plan/programın olası olumsuz çevresel etkilerini en aza indirmek, olumlu etkilerini de en üst düzeye çıkarmak ve karar vericilere yardımcı olmak üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı bir raporu da içeren çevresel değerlendirme çalışmaları” olarak tanımlanmış.
ÇED Çalışmaları Ne Alemde?
1993-2019 yılları arasında verilen kararlar pek (na)hoş:
ÇED gerekli değildir: 63.112 kez. ÇED olumlu: 5.728 kez. Hoppalaa! Peki ya ÇED gereklidir: 1.076 kez. Ya ÇED olumsuz: 54 kez. Rahmetli Abdurrahman Palay’ın Türk filmlerinde dediği gibi diyelim: Nayır nolamaz!
“ÇED olumlu” kararı verilen sektörlerin başında petrol-maden (yüzde 28) ardından da enerji (yüzde 23) geliyor.
Hatta ülke hukuk tarihinde ilkler de yaşanıyor. Muğla’da “Bereket Enerji”ye ait “Yatağan Termik Santrali”ne kömür sağlayan maden ocağına ait Valilikçe verilen “ÇED Gerekli Değildir” kararı “Muğla 2. İdare Mahkemesi”nce iptal edildi. Sonra “Danıştay” kararı bozdu. Mahkeme kararına tekrar uydu ve iptali yineledi. Şirket ise aynı yer ve konuda ikinci bir ÇED süreci başlatmış iyi mi?
“Kanal İstanbul”un “ÇED Raporu”nu hazırlayan “Çınar Mühendislik Şirketi”nin sahibi Selahittin Hacıömeroğlu’nun, “BOTAŞ” davasında rüşvet verdiği gerekçesiyle üç yıl dört ay hapis cezası aldığı ortaya çıkması da ne hoş yani nahoş!
Sonsöz
ÇED çalışmaları acaba artık usulen mi yapılıyor? “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı” ya da yerine valilikler sadece “geç geç” deme işlevi gören bir makam mı oldular? Yönetmelik sık sık değiştirilerek şirketlere kolaylık mı sağlanıyor?
Hişşşt, aman kimse duymasın!
Aydınlık Gazetesi - 17.02.2020, Pazartesi
17.02.2020
