05.06.2017 / Melih Baş - Yerel Ekonomi, Gül ve Güneykent
Güller diyarı Isparta’da gül hasatı gezisindeydik. 2008’de Türkiye genelinde 8.4 ton olan gül çiçeği rekoltesi 2014’te 6.75 tona düşmüş. Kısaca Isparta gülünü tanıyalım. Çiçek açma mevsimi itibarıyla Mayıs gülü olarak da tanınan “Rosa damascena”nın dünyada yetiştirildiği iki ana bölge vardır: Türkiye’nin Isparta yöresi ve Bulgaristan’da Kazanluk bölgesi. Gül yapraklarından elde edilen gül suyu, gül yağı gibi ilk ürünler tıp ve kozmetik sanayilerinde kullanılmaktadır. Isparta’nın birçok yöresinde gül ile ilgili ekonomik etkinlikler var. Ancak gezimiz ve yerimiz gereği “Güneykent kasabası”na odaklanacağız. “Güneykent kasabası” “Gönen ilçesi”ne bağlı ama kendi belediyesi var. Marka şehirler oluşturmak düşüncesiyle yola çıkmış “Güneykent”. Dünya gül üretiminin yüzde 60’ını Isparta karşılıyormuş. Isparta’nın gül üretiminde yüzde 15-18’lik dilimi ise “Güneykent” karşılıyormuş. Halkın yüzde 95’inin gül bahçesi olduğu “Güneykent”te gül ekilen alanın yaklaşık tutarı 2 bin 500 dolayındaymış. Halkın gelirinin yüzde 80’i güldenmiş. Bu yıl gül çiçeği hasadının 800-1000 tona ulaşacağı belirtiliyor.
Yağın Kilosu 9 Bin Avro
Böylece “Gül kenti Güneykent” olarak konumlamışlar kendilerini. 2011 yılında 6-7 kişi olan yurtdışı turist sayısı giderek binlere ulaşmış. “Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı”nın gül konusunda göstermiş olduğu turizm tanıtım faaliyetleri ve proje desteği ile “Güneykent”te gül turizmi altyapısının oluşturulması ve özel sektör desteği ile gelişim süreci başlamıştır. Gül çiçeğinin maalesef bir borsası yok. Taban fiyatı açıklanmış değil, ama geçen yıl 7.65 TL olan fiyatta bu yılki beklenti 9 TL’nin üstünde hatta 10 TL’ye yakın. Toplanmış gülün bu yılki kg. fiyatı kantarlarda 8 TL gözüküyor. Üreticilerin birliği “Gülbirlik” alırsa bundan ortaklık payı kesiyormuş ama daha sonra üreticilere kar payı dağıtılmasında aksama olduğu belirtiliyor, ayrıca son dönemlere dek üreticiye avans da vermiyormuş. Hem ortaklık payı kesmeyen hem de avans veren tüccar malı önceden kapatıyormuş. Bu yüzden üreticiler “Gülbirlik”e ya mal vermez olmuşlar, ya da üyelikleri düşmesin diye az bir miktar gül çiçeği veriyorlarmış.
“Belediye” “Güneykent”li emekçi kadınların ürünlerinin satışı için bir mağaza da açmış, “Gülderen Kadınlar” ismi verilen kadınlar ürünlerinin üstüne isimlerini yazmış, satıldıkça bedellerini alıyorlar. Genel olarak 3.5 ton gül çiçeğinden 1 kg gül yağı; 1 kg. gülden de 1 kg gülsuyu üretilmekteymiş. Yağı alınmamış gülsuyunun bu sezondaki fiyatı 1 litresi yaklaşık 25 TL imiş. Gülyağına ilişkin muhtelif rakamlara ulaştım, Isparta çıkışı olarak kilogramı 8-9 bin (kimine göre 11 bin) avro dolayında.
40 Çeşit Ürünü Var
Yağı alınmış gülsuyunun kozmetik işlevinin düştüğü, kimi üreticilerin bu konuda yanıltıcı işler (tağşiş) yapabildiği belirtiliyor. “Güneykent”te 4-5 üretici kendi güllerinden gülsuyu üretiyormuş, bir üretici de kendi gülünden gülyağı üretiyormuş o da 1 kg kadar. Bu üreticilerden sadece birinin markası varmış. Geri kalan üreticiler tüccarlara, onlar da fabrikalara veriyorlarmış. Fabrikalarda (Gülbirlik de dahil) ise ürünler çeşitleniyor, hatta sayı 40’ları bile aşmış. Oysa köylü bir de reçelini yapabiliyormuş en fazla.
Üreticilerin doğrudan ürün desteği, dış satım desteği, iklim riskleri desteği gibi istemleri var. Uluslararası şirketler de boş durmuyor bu arada. Örneğin “Güneykent”in gül çiçeği de dahil topladığı ürünü “Senir ilçesi”nde işleyen “Robertet şirketi” Fransız. Ne mi oluyormuş? Fransa’da birtakım formülasyonlara uğratıp tekrar Türkiye’ye 14-15 bin avrolara satıyorlarmış. Kimilerine göre bu pazar Osmanlı’dan bu yana Fransızlar’ın elinde zaten! Buna katma değer üretmeyip, üreticiyi mağdur etmek diyebiliriz!
Not: Bu gül hasadı gezisini düzenleyen “Data Tur” yetkililerine (Mehmet Selik ve Nezih Başgelen), söyleşisiyle bizi bilgilendiren yerel ama “ABD”ye bile mal yollayan küçük üretici İsmail Baltacı’ya ve bilgilerinden yararlandığımız Gülşah Gürkan’a (Gülsha markasının sahibi) çok teşekkürler…
Aydınlık Gazetesi - 05.06.2017, Pazartesi
05.06.2017
