01.04.2016 / İbrahim Ethem Gönenç - Nevruz da Neymiş? (1)

Nevruz, Şamanlardan başlayarak on binlerce yıldır tüm Orta Asya, Anadolu ve Balkan Türklerinin, hatta Amerika Kızılderililerinin kutladıkları çok önemli bir bayramdır. Her milletin de kendine has bir “Nevruz kültü” vardır. Bunları birkaç hafta yazacağım. Yazacağım, çünkü bunları bilelim ki; bizi biz yapan değerleri yansıtan, Anadolu insanının yaşam anlayışının ve doğa sevgisinin törenlerle dile getirildiği bu bayramı gelecek kuşaklara aktarabilelim. Bilelim ki; Anadolu insanını öz kültüründen koparıp, yobaz Arap Emevi kültürünü ve dinciliği dayatanlara inat, Türklerin sevgi dolu “Nevruz Kültürü”nü yaşatalım.

Hemen tüm Türk milletlerinde Nevruz -aralarında gün farkı olsa da- Mart’ın 20’sinden sonra kutlanır. Nevruz, doğanın canlanmasının ve baharın gelişinin bir müjdecisi ve yeni yılın başlangıcıdır. Bugünlerde coşkulu törenler düzenlenir, özel yemekler pişirilir, oyunlar oynanır, maniler söylenir, halaylar çekilir, ateşler yakılır.

Nevruz; Karapapaklar’da “Nevruz”, Kırım’da “Navrez” (gündönümü), Batı Trakya’da “Mevris”,

Makedonya ve Kosova’da “Sultanı Navrız”, Gagauzlarda “İlkyaz Bayramı”, Altaylar’da “Cılgayak Bayramı”, Saha’da “Isiakh Bayramı”, Anadolu’da ise “Sultanı Nevruz”, “Mart Dokuzu” ve “Mart Bozumu” gibi farklı adlarla anılmaktadır.

Nevruz Kutlamaları

Özbekistan’da nevruz törenleri neredeyse bir hafta sürer. Halk çadır çadır birbirini ziyaret eder, bayramını kutlar. Bu ziyaretlerde “aş” adı verilen pilav ikram edilir.

Tacikistan’da nevruzda “Ş” harfi ile başlayan 7 yiyecek yenilir. Bunlardaki süt “temizliği”, tatlı “yaşama sevincini”, şeker “serinlik ve dinlenmeyi” temsil eder.

Afganistan’da “Nevruz” günü herkes en yeni elbiselerini giyer, kabir ve akraba ziyaretleri yapılır, dargınlar barıştırılır. Yeni yıla nasıl başlanırsa, tüm yılın öyle geçeceğine inanılır.

Türkmenistan’da da “Nevruz”da karşılıklı ziyaretler yapılır, ayrıca herkes birbirine tebrik mesajları gönderir.

Azerbaycan’da “Nevruz”da özellikle kabirler ziyaret edilir. Bu ziyaretlerde fakirlere helva ve pilav dağıtılır. Mutlaka “semeni göğertilir”, yani tohum çimlendirilir ve her yere çimlendirilmiş buğday saksıları asılır.

Kırgızistan’da “Nevruz”da “Nouruz Köcö” denilen, darı yarması veya bulgur ile tirite benzer özel bir yemek yapılır ve konuklara ikram edilir.

Kazakistan’da da “Nevruz”da “Köcö aşı” pişirilir. O gün evler baştanbaşa temizlenir, yeni elbiseler giyilir, çadırlar kurulup sofralar açılır. Bir de kil kaplar ev duvarlarına atılarak parçalanır.

Altay Türklerinde “Nevruz” kırlarda kutlanır. Bir önceki yıldan toplanarak saklanmış “kandıklar” ve onların “sargay” adı verilen köklerinden çeşitli yiyecekler hazırlanır. Bal katılmış yoğurt, kurutulmuş etler yenir. Güneş, kırlara vurmaya başladığı zaman dört tahılın üzerine arçın bırakılır ve ateşle bu arçınlar alaslanır. Akşama doğru evlere dönülürken hep bir ağızdan şarkılar söylenir. Devamı haftaya, hadi rastgele, geçmiş nevruzunuz kutlu olsun!

Aydınlık Gazetesi - 01.04.2016, Cuma

01.04.2016