01.08.2014 / İbrahim Ethem Gönenç - Karar Destek Sistemi de Neymiş?
Her yazımda vurguluyorum; “Bütünsel Sürdürülebilir Havza Yönetim Planı” (BSHYP) hazırlamak ve planda geliştirilecek seçenekler arasında karar vermek için, havzanın ekosistemini bilgiye dayalı olarak anlamalı ve bu bilgiyi içselleştirmeliyiz. Çünkü ekosistem hakkındaki “doğrulanmış ve güvenilir bilgi”; hedeflerin, amaçların, sorunların ve planlama seçeneklerinin doğru olarak oluşturulması ve planın belirlenen hedeflere en kısa sürede ulaşması için tek araçtır. İşte tam da bu amaçla bilim insanları; çok geniş bir çevresel, ekolojik, sosyoekonomik ve kültürel veri demetiyle, bu veri demetlerinin analiz ve değerlendirilmesi için kullanılabilecek araçları içeren “Karar Destek Sistemi (KDS)”ni geliştirmiştir. “KDS”, yandaki şekilde gösterildiği gibi bir süreç içinde oluşturulmaktadır. Bu süreçte ilk yanıtlanması gerekli soru “KDS için, havzanın kritik unsurları nelerdir?”. Bu soruya doğru yanıt vermek için;
- Önce havzanın ekolojik, çevresel, sosyoekonomik ve kültürel yapısı hakkında elde edilebilir en iyi veriler, bunları değerlendirecek ve güvenilir bilgiye dönüştürecek araçlar tanımlanmalı,
- Havza ekosistemini oluşturan çevresel, ekolojik, sosyoekonomik ve kültürel değerlerin her birinin havzadaki potansiyel etkileri araştırılmalı ve sonrasında bu etkiler bütünselleştirilmeli,
- Son olarak da, havzada sorun üreten değişkenler ve bunları yaratan etkenler tahmin edilmelidir.
Bu yazıdan başlayarak artık bu yanıtları sırasıyla ele alıp, haftalık köşeme sığmayanları, ilerleyen haftalara bırakabiliriz.
“KDS Araçları” Nelerdir?
“KDS” için kullanılan araçları, kullanım yerlerine göre aşağıdaki gibi iki grupta ele alabiliriz:
Karar Verme Araçları: Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS), matematik modeller, indikatörler, izleme, grafiksel kullanıcı arayüzleri, ekonomik değer biçme, fayda / maliyet analizleri,
Karar Değerlendirme Araçları: Çevresel etki değerlendirme, sosyal etki değerlendirme, stratejik etki değerlendirme, halkın katılımını ve görüşlerini değerlendirme.
“KDS” kurmak için ilk olarak, tüm ana ve alt havzaların sınırlarının büyük bir duyarlılıkla işlendiği (bunu yapan yazılımlar vardır) sayısallaştırılmış bir harita üretilmelidir. Bu sayısallaştırılmış harita, tıpkı yandaki şekilde gösterilen “Marmara Havzası” için yaptığımız gibi, tüm tematik haritalar (arazi kullanımı, kirlenme kaynakları, su kalitesi ve diğer konulu haritalar) ve “CBS” için altlık olarak kullanılmalıdır. Tematik haritalar, havzadan toplanan doğrulanmış ve güvenilirliği çeşitli izlemelerle test edilmiş verilere bağlı olarak, hem mevcut durum hem de planlanan durum bilgilerini ayrı ayrı göstermelidir. “CBS”’de toplanan bu haritalar ve işlenmiş bilgiler, karar vericilere ve paydaşlara grafiksel kullanıcı arayüzleri vasıtasıyla görsel olarak sunulursa, karar almak çok daha kolaylaşacaktır.
“Marmara”, “Karadeniz”, “Akdeniz”, “Ege”, “Göller”, “Doğu-Güneydoğu” ana havzalarımızın herbirinde, ivedilikle “CBS” esaslı “KDS” kurulmalıdır. Bu sistemler, daha “BSHYP” hazırlanmadan, zorunlu olarak alınması gerekli acil kararlarda mutlaka kullanılmalıdır.
Günümüzde; havza ölçeğinde bütünselleştirilmemiş, yerel ve noktasal ölçekte kalmış, doğrulanmamış, değerlendirilmemiş, işlenmemiş ve güvenilir olmayan eksik verilere dayanarak, havzalarımızın ve su kaynaklarımızın canına okuyan ve sürdürülmesi olanaksız kararlar alınmaktadır. Milyarlarca liralık çılgın projeler ve “HES”lere bile maalesef böyle yanlış ve eksik bilgilerle karar verilmektedir. Buradan uyarmak isterim ki; “KDS” olmadan tüm yurdumuzu etkileyecek son derece önemli projelere karar vermekten hemen vazgeçilmelidir, hemen!!! Hadi rastgele!!!
Aydınlık Gazetesi - 01.08.2014, Cuma
01.08.2014
