11.04.2014 / İbrahim Ethem Gönenç - İztuzu Kumsalı Yapılaşmaya mı Açılıyor?
Bu hafta, yurdumuzun cennet köşelerinden “Köyceğiz-Dalyan Lagünü”nde yolculuk yapalım. Ben bu havzayla 1995 yılında tanıştım. O yıldan beri de, çeşitli yıllarda “NATO”, “İTÜ”, “TÜBİTAK” ve son olarak “AB” tarafından desteklenen araştırmalar yapmaktayım. Tüm havza ekosistemini ve yerüstü/yeraltı sularını modellememize ve de havzada ta 2100 yılına kadar iklim değişikliği etkilerini bile hesaplamamıza rağmen, halen yanıt bekleyen onlarca soru var! Doğanın gizemi işte, ser veriyor sır vermiyor; ama durmak yok, araştırmaya devam.
Havza Özellikleri
“Köyceğiz-Dalyan Lagün Havzası”, “Toroslar”ın devamı olan 2000 metre yükseklikte “Sandras Dağları”ndan başlar. Bu dağlardan inen “Namnam”, “Kargıcak”, “Yuvarlak Çay” havzalarını ve tümüyle “Köyceğiz Gölü”nü içine alarak “Dalyan”a ulaşır ve yaklaşık 7 km uzunluğunda, 40-150 metre genişliğinde, 2-4 metre derinliğinde “Dalyan Kanalı”nı geçerek, dantela gibi örülmüş onlarca kanal ağıyla ve arada birçok göl (Alagöl, Sülüngür, İztuzu) oluşturarak, “İztuzu Kumsalları”nda “Akdeniz”le buluşur. Yaklaşık 100-150 metre genişliğinde ve 4-4,5 km uzunluğundaki “İztuzu Kumsalı”, arada dar bir geçit bırakarak lagünü “Akdeniz”den ayırır.
“İztuzu Kumsalı”ndaki dar geçitten lagüne tuzlu “Akdeniz” suyu girer ve kanalların diplerinden akarak “Köyceğiz Gölü”ne kadar ulaşır. Kanalların yüzeyinden ise tatlısular, ters istikamette gölden denize doğru akar. Yani sanki üst üste, birbirinin tersi doğrultuda akan iki nehir vardır. Yıllar önce hem “Köyceğiz” hem de “Dalyan”da yapılan ileri biyolojik atıksu arıtma tesisleri sayesinde lagün suları kirlilikten korunmuştur. Halen lagün mezotrofik ile ötrofik faz arasındadır.
Ekosistem
Balıklar da dipten “Akdeniz” orijinli suyla “Köyceğiz Gölü”ne kadar gider, gölde dinlenir, yemlenir, yumurta bırakır ve sonra “Akdeniz”e tekrar geri dönerler. Bu dönüşlerinde balıkçılar kapanlarla önlerini kesip, balıkları kendi göletlerine yönlendirirler. Bu nedenle yörenin adı “Dalyan”dır. Lagünün farklı kesimlerinde çeşitli tatlı ve tuzlu su balıkları ile su ürünlerine rastlanır. Su ortamı ile su-kara kesişiminin tamamı sulak alan olup, sazlıkların hakim olduğu muhteşem bir ekosisteme ve biyoçeşitliliğe sahiptir. Havza; karada harikulade “Akdeniz Ormanları”nın içlerinde ve sulak alanlarda çok sayıda endemik bitkilere, hayvanlara ve envai çeşit kuşa ev sahipliği yapar. Ayrıca endemik Sığla (liquidambar orientalis) ağaçları da havzada yer alır. “İztuzu Kumsalı” ise, dünyaca bilinen endemik deniz kaplumbağları “Caretta caretta”ların yumurtlama alanıdır. Bu nedenlerle “Köyceğiz-Dalyan Lagün Havzası”nın çok büyük bir kısmı, uzun yıllar önce “Özel Çevre Koruma Alanı” ilan edilmiştir. Havzada pek çok bölge aynı zamanda arkeolojik, doğal “SİT” ve yaban hayatı koruma alanıdır.
Havza yeraltı suları açısından da çok zengindir. Havzada çok sayıda soğuk su (menba) ve sıcak su (kaplıca) kaynakları vardır. İzotop çalışmalarıyla da kanıtladığımız gibi, lagün “yeraltı sularına bağlı bir ekosistem”dir.
Yapılaşma Açılımı
Şimdi sen gel, bu “İztuzu Kumsalı”na, “Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma, Rehabilitasyon ve Bilgilendirme Merkezi” kurmaya kalk. Üstelik ilgili Bakanlıklardan, mevzuatları da zorlayarak, planlanan merkez için gerekli yaklaşık 1000 metrekare alana karşılık, orman alanında ihtiyacının yirmi iki katı, yani 22 dönüm alan tahsisi yaptır.
“Pamukkale Üniversitesi” ile “DEKAMER”in Sayın Yetkilileri, size sesleniyorum!!! Her ne adına olursa olsun bu eşsiz, kırılgan kumsalla oynamayınız ve ilerde yapılaşmaya neden olacak bu kurnaz ve art niyetli hareketlere öncülük etmeyiniz. Tuzlu su arıyorsanız “Dalyan Kanalları” alt tabakalarında istediğiniz kadar var, gidip “Dalyan” yerleşimi içinde kurunuz merkezinizi!
Yirmi yıla yakın bu havzada, ulusal ve uluslararası uzman ekiplerle beraber araştırmalar ve yayınlar yapan ve havzayı çok iyi gözlemlemiş bir bilim insanı olarak diyorum ki: “İztuzu kumsalına, her ne amaçla olursa olsun asla ve asla hiçbir yapı kurulmamalıdır.”
Not: Daha fazla bilgi ve destek için “İztuzu Kumsalını Kurtarma Platformu” https://www.facebook.com/groups/saveiztuzubeach/ başvurabilirsiniz.
Aydınlık Gazetesi - 11.04.2014, Cuma
11.04.2014
