16.01.2015 / İbrahim Ethem Gönenç - Havza Planının Geliştirilmesi

Yeni yılda herkese merhaba! Havza planlamaya kaldığımız yerden devam edelim.

Plan geliştirme;

- Havzadaki sorunların çözümüne yönelik uygulanabilir seçenekleri ortaya koymak,

- Paydaşların katılımıyla bunlar arasında en uygun planlara karar vermek,

- Karar verilen çeşitli planları bütünselleştirerek, yürütmeye konulacak ayrıntılı bir “Bütünselleştirilmiş Sürdürülebilir Havza Yönetim Planı” (BSHYP) hazırlamak,

- Planın uygulamaları sırasında sürekli değerlendirmelerle hedeflere ulaşılabilirlikteki başarısı kontrol edilerek, planda gerekli  revizyonlar ve düzeltmeler yapmak işlemlerinin tamamını kapsayan bir süreçtir. Planın geliştirilmesi aşamasında, her plan seçeneğinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirmeler için en çok kullanılan yöntem “Stratejik Çevresel Değerlendirme” (SÇD) yöntemidir. “SÇD”; teklif edilen plan ve programların uygulanmasından kaynaklanacak önemli etkilerin gerçekten gözönüne alındığını, halkın katılımıyla değerlendirildiğini, karar vericilerin de bunları dikkate aldığını ve etkilerin izlendiğini garanti altına almak için kullanılmaktadır. “AB”de, tüm üye ülkelerde uygulanacak “SÇD Direktifi (Strategic Environmental Assessment Directive - SEAD, EU 2001/42/EC)” yürürlüktedir. “ABD”de “SÇD” “Ulusal Çevresel Politika Eylemi (National Environmental Protektion Action - NEPA)” çerçevesinde uygulanmaktadır (www.sea-info.net). Yurdumuzda ise “SÇD” maalesef doğru dürüst  bilinmemektedir bile.

“SÇD” yapabilmek için kullanabilecek araçlar; “Çevreye Kümülatif Etkileri Değerlendirme” (ECIA), “Elde Edilebilir En İyi Teknikler” (BAT) ve “En Pratik Çevresel Opsiyonlar” (BPEO), “Sınırlamalar ve Fırsatların Haritalanması” (ROM), “Danışma ve Katılım Sağlama” (CC), “Fayda / Maliyet Analiz Teknikleri” (BCAT), “Ekolojik İzbırakım” (EF), “Yatay Tarama” (LS), “Modelleme” (M), “Çoklu Kriter Analizi” (MCA), “Ağ Analizi” (WA), “Yaşam Sermayesi Kalitesi” (LCQ), “Sürdürülebilirlik Eşiği Değerlendirme” (STA), “Risk Değerlendirme” (RA)’dir. Yer sınırlaması nedeniyle bu yazıda bunlardan ancak ilk ikisini ele alıp, kalanlarını ilerleyen haftalarda özetleyeceğim.

Çevreye Kümülatif Etkileri Değerlendirme (ECIA)

Bu araç, “SÇD” sürecinde “BSHYP” seçeneklerinin kümülatif etkilerini (yani çevresel, sosyal, ekonomik, kültürel etkiler birlikte) tanımlamakta kullanılmaktadır. Özellikle gelecekteki olaylar  gözönüne alındığında, bazı durumlarda bu etkilerin herbirinin tek başlarına çok anlamlı olmamasına karşın, aralarındaki girişimler nedeniyle birlikte etkileri çok önemli olabilmektedir. Sulak alanlarda, artan hava kirlenmesi ve iklim değişikliği etkisiyle giderek artan taşkınlar sonucu bir taraftan habitat kaybı yaşanırken, ayni anda halkın yaşam kalitesinin bozulması kümülatif etkiye tipik bir örnektir.

Elde Edilebilir En İyi Teknikler (BAT) ve En Pratik Çevresel Opsiyonlar (BPEO)

Havzada kirletici kaynakların emisyonlarını azaltmak ve böylece uzun vadede çevresel etkilerini en aza indirmek için, maliyetlerle çevresel faydalar arasında denge gözeten “BAT”ler kullanılmaktadır. Ancak bazı durumlarda çevreye zararları kısa bir sürede en aza indirerek en çok fayda sağlamak üzere, kısa ve orta vadede “BPEO” (www.rcep.org.uk) kullanılarak uzun vadeli hedeflere geçiş yapmak daha uygun olabilmektedir.

Sanırım anlatabildim, havzalarda plan geliştirilmesi ve plan seçeneklerinin değerlendirilmesi için bilimsel ve uzmanlık gerektiren ciddi çalışmalar yapılmalıdır. Öyle bizdeki gibi bu çalışmalar olmadan, saraylardan yönlendirilerek yapılmakta/yapılmış olan, ranta dayalı uyduruk “Çevre Düzeni Planları”yla havzaları korumak asla mümkün değildir. Hadi rastgele!

Aydınlık Gazetesi - 16.01.2015, Cuma

16.01.2015