25.07.2014 / İbrahim Ethem Gönenç / Havzalarda Sorunlar da Neymiş?

Sürdürülebilir yönetim, havzanın ekolojik ve ekonomik bileşenlerinin uzun dönem bozulmadan kalmasını sağlayan bilinçli kararları ve bu kararları esas alan politikaların hayata geçirilmesini gerektirmektedir. Bunun için neler, nasıl yapılmalı yandaki şekilde görebilirsiniz.

Sorunlar

Geçen hafta yazmıştım, ilk aşamada havza ekosisteminin bozulduğunu gösteren sorunlar tanımlanmalı ve bunlar hazırlanacak plana baz oluşturmak üzere önemine göre sıralanmalıdır. “Doğal Sistem” (DS) sorunları; kirlenme, hava, toprak ve su kalitesindeki bozulmalar, ekolojik değişimler ve dönüşümler, flora ve faunada bozulmalar, tür sayısının azalması, endemik türlerin yok olması, biyoçeşitliliğin azalması, kuş göç yollarında değişimler, iklimin değişmesi ve meteorolojik anomalilerde artış, yeraltı su kaynaklarında azalmalar, akarsularda giderek sık tekrarlanan kuraklık ve taşkınlar, göllerin kuruması, rezervuarlarda doluluk oranlarında azalma, vb olabilir. “Sosyoekonomik Sistem” (SES) sorunları ise; yeterli su temin edilememesi, giderek azalan toprak verimliliği ve tarımsal üretimde düşüşler, rekreatif alanlarda azalma, çevre kirlenmesinden kaynaklanan sağlık sorunlarında artış, düşen yaşam kalitesi ve bunun yarattığı ahlaki ve etik sorunlarda (çocuk gelinler, öldürülen kadınlar, çokeşlilik, şiddet, vb) artış, çiftçilerin üretmekten vazgeçmesi, kırsal alanda yaşamın, köylerin ortadan kalkması, vb şeklinde sıralanabilir. Bunlar tanıdık geldi değil mi? Çünkü çoğunu özellikle son on yıldır izlenen politikalar nedeniyle birebir yaşıyor ve maalesef yaşatıyorsunuz.

Farketmişsinizdir! “DS” sorunları “SES” sorunlarını veya “SES” sorunları, “DS” sorunlarını yaratmaktadır, yani sistemler içiçedir. Onun için hep diyorum ki, birlikte ele alınmaları gerekir. Bu sorunların karar verme sürecinin ilk aşamalarında belirlenerek, bir plan dahilinde kontrol altına alınması, sorunun geri dönüşü mümkün olmayan hale dönüşmemesi veya çözümü için yapılacak masrafların azaltılması ve de yönetimin başarısı açısından son derece önemlidir.

Sorunların Nedenleri

Havzanın sorunları tanımlandıktan sonra, bunların nedenleri literatüre, saha çalışmalarına, uzmanlar ve yerel halkla yapılan müzakerelere dayanarak belirlenmelidir. Bu nedenlerden bir kısmını sıralayalım; “DS”in sunabildiğinden fazla talep ve kullanımlar, su kaynaklarından aşırı çekimler, menbalara kurulan “HES”ler, yol, havaalanı, yeni yerleşimler, maden ocakları yapmak amacıyla ağaç kesimi sonucu orman alanlarının azalması, toprağın kaldırabileceğinden çok ekim ve hasat yapılması ve bunun için aşırı gübre ve ilaç kullanımı, doğal ve sulak alanların, kumsalların sürekli iskana, madenciliğe ve endüstriye açılması ve tahribi, iklim değişikliği, kuraklık, çölleşme, atıkların bertarafı ile atıksuların arıtılması / uzaklaştırılması ve su temini planlamalarında yetersizlikler, yanlışlıklar ve uygulama hataları, kirlenme kontrol ve denetiminde yetersizlikler, gelişmenin sürekli yüksek kazanç (kar) sağlamak olarak görülmesi. Bu sorunların büyük bir kısmı, havza ölçeğinde “DS” esaslı bir arazi kullanım planının olmamasından veya olanın yanlışlığından kaynaklanır. Bunlar da tanıdık değil mi?

Peki hem sorunları hem de sorunların nedenlerini yaratanlar kim? Onları çok iyi tanıyorsunuz. Böyle devam edilirse ne olur? “DS” ile birlikte sizin de içinde olduğunuz “SES” çöker. Peki neden bunları yapanların yıllardır sizi yönetmesine izin veriyorsunuz, aklınız mı tutuldu? Hadi rastgele!

Aydınlık Gazetesi - 25.07.2014, Cuma

25.07.2014