27.06.2013 / İbrahim Ethem Gönenç - Su Havzalarımızı Nasıl Yönetelim?
21 Mart 2014 günlü yazımda ana havzalarımızı “Marmara”, “Karadeniz”, “Akdeniz”, “Ege”, “Göller”, “Doğu-Güneydoğu Havzaları” olarak tanımlayıp, havza yönetiminin temel esaslarını da vermiştim. Bu yazımda da su kaynaklarımızın, ana havzalar ölçeğinde örgütlenmiş, katılımcı ve demokratik bir yaklaşımla yönetiminin kurumsal yapısı nasıl olmalı, ayrıntılarıyla ele alıyorum.
Yeni Bir Kurumsal Yapı Önerisi
Sürdürülebilir havza yönetimi için, altı ana havzamızın her birinde, havzadaki bütün paydaşların eşit olarak temsil edildiği bir “Genel Kurul” ile kurulun kararlarını hayata geçiren, mali ve idari özerkliğe sahip bir “Yönetim Kurumu”ndan oluşan yeni bir kurumsal yapı geliştirilmelidir.
Havza Genel Kurulu
“HGK”; havzadaki illerin valileri, belediye başkanları, çeşitli devlet kurumları ile üniversiteler ve araştırma kurumlarının yöneticileri, meslek odalarının, tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık ve sivil toplum örgütlerinin eşit oy hakkına sahip temsilcilerinden oluşmalıdır.
Kurulun görevleri; havzadaki su kaynaklarının yararlı kullanım amaçlarını ve bu amaçlara uygun politikalar ile koruma esaslarını belirlemek, hedef ve öncelikleri saptamak, bu hedeflere ulaşmak için ana ve alt havza arazi kullanım planlarını (Bkz. 06 Haziran 2014 günlü yazım) ve yatırım seçeneklerini değerlendirmek ve seçilen planı ilgili Bakanlığın onayına sunmaktır. İlaveten bütçeyi, gelir kaynaklarını ve dağılımlarını belirlemek, kullanımlarını denetlemek kurulun yetkisinde olmalıdır.
Havza Yönetim Kurumu
“HGK” işleri; hem “Hükümet” tarafindan atanan, hem de “HGK” tarafından seçilen eşit sayıda üyelerin oluşturduğu “HYK”ca yürütülür. “HYK”nın Başkanı, “HGK”ca önerilen 3 aday arasından “Cumhurbaşkanı” tarafından atanmalıdır. Kurum; işleri yürütmek üzere gerekli çeşitli bölümlerden oluşur. Bu bölümlerin yöneticileri, Başkanın önereceği üç aday arasından “HGK”ca atanır.
Kurumun görevleri şöyle sıralanabilir:
Havzadaki su kaynaklarının koruma ve kullanımı için seçenekler oluşturmak, her bir seçenek için “Ana ve Alt Havza Planları”nı, master planları ve fizibilite çalışmalarını yapmak/yaptırmak ve kısa, orta, uzun vadeli yatırım planları hazırlamak ve bunları “HGK”nın onayına sunmak.
Havza su kaynaklarının korunması için yönetmelik taslakları hazırlayıp, “HGK” onayı sonrasında Bakanlığa sunmak, havzada yönetmeliklerin uygulalanmasının kontrol ve denetimini yapmak ve uymayanlara meri mevzuat çerçevesinde her türlü yaptırımı uygulamak veya uygulatmak.
“HGK”ca onaylanmış planlara göre “HES”ler, taşkın ve erozyon önleme, içme ve sulama suyu temini, nehir ve denizyolu ulaşımı gibi tüm yerüstü ve yeraltı su kaynaklarının kullanımına karar vermek, bu kullanımların izin ve ruhsat işlemlerini yürütmek.
Çeşitli kamu kurumlarına ait mevcut laboratuvar ve araştırma merkezlerini bünyesine alarak, tüm su kaynakları ile kirletici kaynaklarda su kalitesi izleme sistemi kurmak ve sonuçları kamuoyu ile paylaşmak.
“HGK”ca onaylanmış yatırım planlamalarına göre, yerel yönetimlerce toplanarak Kurula aktarılacak su kullanım ve atık su bedellerini saptamak.
“HGK”ca onaylanan planların gerektirdiği yatırımları ve işletmeleri yapmak üzere, ilgili yerel yönetimlere finansman sağlamak, bunların kullanımını izlemek ve denetlemek.
Yatırımları geciktiren, gerektiği gibi işletme yapmayan, yerel yönetimler dahil ilgili tüm kurum ve kuruluşlar için alınacak önlemleri belirlemek ve uygulamak.
Havzadaki tüm su kaynaklarıyla ilgili yatırımlar ve işletmeler için, ulusal ve uluslararası kurumlarla yapılacak kredi anlaşmalarını hazırlamak ve kredi kullanımlarını denetlemek.
Hisse senetleri çıkartmak, fonlar kurmak, özel kredi desteği sağlamak, vb. finansman işlemlerini yürütmek.
Bu yapıya göre gerek “Çevre ve Şehircilik”, gerekse “Orman ve Su İşleri” bakanlıkları, su kaynaklarıyla ilgili halihazır pek çok görev, yetki ve sorumluluklarını “HGK”lara terk ederek, sadece genel mevzuat yapma, havzalar arası planlamalarda eşgüdüm sağlama ve havzalar arasında ortaya çıkabilecek sorunlarda hakemlik yapma görevlerini üstlenmelidir.
Yerinden yönetime hoşgeldiniz!
Aydınlık Gazetesi - 27.06.2014, Cuma
27.06.2014
